Felsefe Arşivi

MANTIK TARİHİ ARİSTOTELES’İN İLKİN MANTIK ÇALIŞMALARI I Necdet Ersöz Aristoteles, Batı düşüncesinde sistematik mantığın kurucusu sayılır. Çeşitli mantıksal prensipleri sistematik bir biçimde ele alan ilk düşünür olarak bilinir. Aristoteles’in mantık çalışmaları, asırlarca özellikle Avrupa düşüncesini derinden etkilemiştir. Bu dizide, Aristoteles’in mantık çalışmalarına giden yolda tarihsel birtakım noktalara değinerek Aristoteles mantığı hakkında genel bir giriş sağlayacağım. Aristoteles (MÖ 384-322) Aristoteles’in mantığın gelişiminde düşünceleriyle ön plana çıkmasında, silojizm ya da mantıkta “tasım” (kıyas) olarak bilinen yolu ortaya atması ve bilhassa modal mantık üzerine çalışmaları rol oynamaktadır. Aristoteles’in, bu öncü çalışmalarının yanında aksiyomatik ve önermeler mantığı üzerine çalışmaları da önemlidir. Öncelikle, Aristoteles’in mantık çalışmalarına gelene dek kısaca yaşantısından bahsetmeliyim. Aristoteles, Antik Yunan’da, MÖ 384 yılında doğmuşt...

MANTIK TARİHİ MANTIĞA YAKLAŞIMLAR VE ARİSTOTELES ÖNCESİ MANTIK II Necdet Ersöz Makâlemin ilk kısmında pre-Aristotelian mantığı ve mantığa yaklaşımları gözden geçirmeye başlamıştım; makâlenin ikinci ve son kısmında buna devam ediyorum. İlk kısmı okumayanlar, buradan makâleye ulaşabilirler. Platon’un bölme metodunun ( diaeresis ) Aristoteles mantığıyla alâkası Platon, mantık tarihi tartışmaları açısından meşhur bölme metodunu (diaeresis) ortaya atmasıyla da önem kazanır. Öncelikle diaeresis in ne olduğunu basitçe açıklığa kavuşturmalıyız.  Bu terim, Platon’da kavramların tanımlanmasında başlıca kullanıma sahiptir ve Akademi’nin de başlıca öğretilerinden biridir. Kabaca bir kavramın daha genel bir kavram aracılığıyla tanımlanmasıdır. Mantık tarihçilerinin bir kısmının ortak kanaatine göre Platon’un bölme metodu, Aristoteles’in klasik mantığı şekillendirmesinde onu etkilemiştir. Bu nedenle, Platonik metod ve Aristotelian mantık arasında bir ilişki kurmak olas...

MANTIK TARİHİ MANTIĞA YAKLAŞIMLAR VE ARİSTOTELES ÖNCESİ MANTIK I Necdet Ersöz Bir entelektüel disiplin olarak mantığın orijinine dair soruşturmalarımızda ona dair ilk bulguların Antik Yunan’dan oldukça önceye gidebileceğini vurgulamıştım. Bu makâlede mantığın kökenini Antik Yunan filozofu Aristoteles’in tarihsel olarak öncesindeki birtakım düşünce ve düşünürlerde aramaya devam edeceğim. Mantığın felsefe , bilim , sanat ve teolojiden ayrı bir çalışma disiplini olarak ilk kez ne zaman düşünüldüğü ya da gerçekten de bu şekilde düşünülüp düşünülemeyeceği, başlı başına bir problemdir. Benim kanaatimce, eğer ki mantığı insan zihninin aklî süreçlerinin bir prodüksiyonuyla birlikte akıl yürütmelerimizin bir şekli olarak düşüneceksek, mantığı en azından dile getiriliş bakımından ilkin modern insanlara dek götürmemiz gerekebilecektir. Bugünün insanının beyni, her ne kadar aradan geçen birkaç yüz bin yılda hâsıl olmuş kültürel evrim prosesinin etkisi altında zihinsel olarak pek ço...