Abbahu Kimdir?

Abbahu Kimdir?

Necdet Ersöz

Abbahu, 279-320 yılları arasında İsrail’de yaşadığı tahmin edilen Filistinli Yahudi bir Talmudisttir. Amora olarak bilinir. “Amora”, İbranicede “yorumlayan” ve “hatip” gibi anlamlara gelmektedir. Talmudizm, “Talmud” adı verilen eski Rabbinik Yahudiliğin kutsal metnidir. “Mishnah” ve “Gemara” kısımlarından oluşur. Bu metin, Ortodoks Yahudiliğinin dinî otoritesinin temeli sayılır. Abbahu, Shimon ben Lakish ve Elazar ben Pedat ile çağdaştı, esas hocası ise Yohanan bar Nappaha idi. Abbahu bu dönemde Kayserya’ya yerleşti ve burada Rabbinik akademinin başına geçti. Yaşadığı bu şehrin çok milletli özelliği nedeniyle Abbahu sıklıkla Hıristiyanlar, Samiriyeliler ve heretiklerle iletişim kurdu. Elimizdeki kayıtlara göre Abbahu kendisiyle farklı düşünen insanlarla uzun süre boyunca fikir ve inanç bakımından mücadele etmiştir.

Kayda geçmiş tartışmalar arasında, Yeşaya Kitabı’nda Abbahu’ya atfedilen yazılarda (44:6), Abbahu’nun, bazı insanların Tanrı’nın kendisi, ruhu, oğlu veya kardeşi olduğunu iddia eden insanlarla olan tartışmalar yer alır. Elde edilen verilere göre, Abbahu açısından, Tanrı ile insanlar arasında böyle bir bağ bulunamaz. Abbahu ayrıca Yahudiler içinde Samaritanların yasal statüsündeki değişikliklerin kabul edilmesindeki önemli bir faktör olarak bilinmektedir. Buradan yola çıkılarak bugün Samaritanlar her bakımdan Centiller, yani İsrailoğulları’ndan olmayanlar olarak düşünülebilir.  

Abbahu dinî kimliği yanında birtakım seküler çalışmalar içinde de yer almış; örneğin kız kardeşine Grekçe öğretmiştir. Çevresindeki farklı kültürlerle etkileşimi ve yakınlığı, ona Roma içerisinde bir otorite kazandırmış, fırsat buldukça dinî takipçilerinin bu ayrıcalıktan istifade etmelerini de sağlamıştır. Çevre kültürlerle olan bu açık etkileşim ve farklı dinî topluluklarla olan mücadeleler neticesinde Abbahu, Rabbinik bakış açısının bir temsilcisi ve savunucusu olarak ünlenmiştir. Abbahu, Rabbinik öğretinin yaşadığı coğrafyada özel bir yer kazanmasında önemli rol oynamıştır. Abbahu’nun ritüel fermanlarından bazıları, ilerleyen tarihlerde Yahudilerin yaşamında önemli bir gelenek ve normatif pratik olarak süregelmiştir. Tartışmalı birtakım aktivitelerine rağmen, Abbahu yaşadığı toplumda ve dinî kültürde örnek alınan ve tevazu sahibi olan biri olarak hatırlanır. Aynı zamanda zenginlik ve güzelliğin babası olarak bilinir. Yeni jenerasyonlarda ve dinî kültürde düşüncelerinin ve geleneğinin takipçileri bulunmaktadır.

İleri Okumalar ve Referanslar:

Lachs, Samuel Tobias. “Rabbi Abbahu and the Minim.” Jewish Quarterly Review 60 (1970): 197–212.